Woensdag 13 april j.l. was in een uitzending van Zembla te zien hoe jongeren met een licht verstandelijke beperking na hun 18e verjaardag de jeugdzorg de rug toekeren. Zoals één van de jongeren het uitdrukt: “Dan denk je: Ik kan alles zelf en schijt aan iedereen en flikker toch op joh.”
Deze jongeren hebben al veel vormen van jeugdhulp, en daarmee ook veel teleurstellingen, achter de rug. De harde werkelijkheid is dat ze de competenties niet hebben om zich te kunnen redden en een redelijk bestaan op te bouwen. Redelijk streetwise aan de buiten kant en een laag IQ, daardoor onvoldoende vermogen om vaardigheden te ontwikkelen die bij hun leeftijd horen. Dat is hun werkelijkheid.Het dilemma wat in de uitzending werd geschetst liegt er niet om. Enerzijds zijn het jongeren die met 18 jaar dezelfde rechten hebben als iedere andere volwassene. Anderzijds is het overduidelijk dat het zonder een beschermende omgeving grandioos fout gaat. Hier botsen de eigen wil en het eigen onvermogen.
In de uitzending waren deze jongeren verderop te zien als 19 en 20 jarigen die noodgedwongen onderdak zochten bij de jongeren daklozenopvang. Jongeren die wanhopig en ook geforceerd proberen de omgeving naar hun eigen hand te zetten. Jongeren die onvermogend zijn hun weg te vinden in het woud van steun en maatschappelijke ondersteuning. Volgens de stichting zwerfjongeren Nederland heeft 60% van de dakloze jongeren te maken gehad met een vorm van jeugdzorg. 40% van de jongeren heeft LVB (Lichte Verstandelijke Beperking). Veel van die jongeren worden het slachtoffer van oplichting en criminaliteit.
De vraag is of ze tegen zichzelf in bescherming moeten worden genomen. Met een kalenderleeftijd van 18 jaar en een functionele leeftijd van 12 jaar staan deze jongeren erg kwetsbaar in hun leven. De directeur van de betreffende instelling wil eigenlijk dat er in Nederland een maatregel komt die jongeren dwingt om behandeling te continueren tot ze beter voorbereid zijn op die maatschappelijke context. Ik vroeg me af wat er na het 18e nog aangelegd kan worden wat daarvoor dus niet gelukt is. Ook de kinderrechter die in beeld kwam was van mening dat de meerderjarigheid bij deze jongeren later zou moeten ingaan.
Dat deze jongeren geholpen moeten worden is evident. Maar de uitzending legde nog iets heel anders bloot en dat werd naar mijn smaak onvoldoende uitgelicht. We zijn blijkbaar als samenleving niet in staat doorlopend een sociaal vangnet voor zwakkeren te vormen. De moeilijke gevallen besteden we liever uit aan gespecialiseerde voorzieningen. We zouden echter nog veel meer en op maat ondersteuning moeten bieden aan de natuurlijke leefomgeving van juist deze jongeren. En dat mag gerust wat kosten. De samenleving wordt er alleen maar sterker van. En dan hoeven we die rare vraag, of ze tegen zichzelf in bescherming moeten worden genomen, ook niet meer te stellen.